در دوره صفویه طراحی و اجرا به اوج درخشش و شکوه خود رسید و آثار زیبای کم‌نظیری در این دوران خلق شدند .
شهرسازی ایران در این دوره به استقبال قرینه سازی میرود که کاربرد این شگرد در پیشینه های معماری ایرانی نزدیکی زیادی دارد که با اندازه هایی که در بلندا اضافه می‌شوند ، معماری دارای کاربرد اجتماعی دوران صفویه را همانند وسیله ارتباط جمعی-از راه بصری را مشخص می نماید .
اولین گام برای برقرار کردن ارتباط بصری نیز ارتباط ذهنی شخصی مردمان با بناها می باشد . زمینه‌های مطلوب برای معماری ایرانی وجود دارد تا به معماران اجازه دهند که معماری خاص را به شکلی نو و پی جویی مفاهیم درخور زمانی که زندگی می کنند جلوه دهند .
به همان اندازه شناخت دگرگونی هایی که در پایتخت کشور در معماری بستر سازی شکل گرفته است در چارچوب مدنی ایران زمین و به اتکا شناخت ادب و فرهنگ ایران باید بررسی کرد .
بعضی از پژوهشگران تجارب معماری آذربایجانی و دستاوردهای شیوه آذری را مقدمه پیدایش شیوه اصفهانی می دانند که پس از گذر از مناطقی مانند یزد ، کاشان ، قزوین و ری در اصفهان کامل شد و آنان بناهایی مانند مسجد شاه ولی ، کاروانسرای مجاور ، مسجد میدان کاشان ، مسجد کبود تبریز و کاخ ها و باغ ها احداث شده در نخستین سال های حکومت صفوی در قزوین را متاثر از شیوه آذری و آغاز پیدایش شیوه اصفهانی می داند البته شیوه اصفهانی تا پایان دوره صفوی بدون کم و کاستی در اصفهان متجلی می باشد .
شیوه اصفهانی را با جلوه های خاص آن در دوران صفوی می‌توان با این عناصر شناخت .
۱)شهرسازی
۲)ساخت و ساز
۳)آمود ها(تزیینات با الحاقات غیر سازه ای)
شهرسازی ایران با بهره گیری از تجارب کشورهای اروپایی ، مجموعه ای از کاخ ها ، کوشکها ، مسجدهای بزرگ ، بازارها ، کاروانسرا ها مدرسه و بارانداز ها در پیرامون میدان وسیع مرکزی ( میدان چوگان) و در کنار خیابان چهارباغ و نیز پل های استوار بر زاینده رود طبق نقشه و طرح مطرح شده ساخت .
الف) ایوان فضای احیا شده :
ایوان یکی از مشخصات معماری ایران می باشد که همراه با طاق بند بلند نیم دایره ای است .
البته در شیوه اصفهانی از ایوان هم به صورت فضایی در حد فاصله بیرونی و درونی استفاده می‌شد و هم در منظره عمومی شهر جایگاه خاصی پیدا کرده بود .
ب ) تغییرات در پلان ها
می‌توان گفت در بیشتر بناها تا آن جایی که امکان دارد ته رنگ در شکلی چهارگوش یا چند ضلعی خلاصه می شود و در آن ها طراحی آزاد کمتر دیده می شود .
عوامل اصلی سادگی نیز در خود شیوه اصفهانی می‌باشد که این شیوه در حوزه نظام تغییر کردن جهانداری اوایل دوره صفوی می باشد .
ج) تغییرات در پوشش ها و جایگذاری پایه ها و دیوارها :
یکی از عناصر مهم و اساسی در طراحی معماری در دوره اسلامی طاق های منحنی و گنبد های ایرانی می باشد .
در دوره اسلامی برای اینکه به ارتفاع کمتر در طاق ها و گنبدها دست بیابند از چفدهای جناغی که از تقاطع دو بیضی به وجود می‌آمد استفاده می‌کردند . کم‌کم در معماری اسلامی انواع چفدهای جناغی با توجه به وسعت دهانه و میزان باری که روی طاق بود در پوشش ها استفاده می شد.
د) گنبد سازی
در شیوه اصفهانی گنبد سازی تغییر زیادی از لحاظ ساخت و ساز نکرده و البته گذشته از ساده تر شدن گوشه های زیر گنبد ، ساقه گنبد نسبت به اربانه( کریو کوتاه) در گنبدهای شیوه آذری کشیده تر و به صورت گریو (گردن)در آمده است .
تزیینات با الحاقات غیرسازه‌ای
آموزش ها در شیوه معماری اصفهانی با الهام گرفتن از کم و کیف رستاخیز ، هنری و به مقتضای ساختار کالبدی بناها به طرز جدید و نوعی اجرا می‌شود .
الف ) کاشی هفت رنگ
کاشی های هفت رنگ در طراحی داخلی از لحاظ دوام نسبت به کاشی های معرق عمر کم تری دارند ولی از ترکیب نقوش و رنگ آنها از جلوه‌های زیباشناختی و از مختصات شیوه معماری-هنری اصفهانی می باشد و در بناهایی که دارای نما کلاسیک هستند به کار رفته است .
ب ) رنگ
یکی از ملاک های شناخت دوره تاریخی رنگ هایی است که در پوشش ها و آموزشهای بنا ها استفاده شده و یکی از عناصر ارزیابی ذوق و پسند کلاسیک و عمومی در دوره تاریخ می باشد . یکی از ویژگی های معماری در دوران صفوی استفاده از رنگهای زیبا و خاص می باشد که در اغلب بناهای طراحی شده در آن دوران باشکوه و مشاهده می‌باشد .
ج) نقش بر دیوار
نقش های تزئینی نفیس بر دیوار کاخ های صفوی هرکدام نمونه ارزشمند از هنر نگارگری ایران می باشد .
د) نورپردازی
در طراحی دکوراسیون داخلی نورگیرها در بسیاری از بناها به صورت گلجام می باشد .
در دور گردن بلند گنبدها نورگیرهای استفاده شده که هم سنگینی نما را در طراحی نما یکسان می کند و هم نور کافی و غیر مستقیم به داخل نیز می بخشد .
ه) آینه کاری و گچبری
یکی از آموزه های ابداعی شیوه اصفهانی آینه کاری در تالارها و طاق سردر ها می باشد که با طرح های گوناگون است .
در واقع یکی دیگر از ویژگی‌های بارز معماری در دوران صفویه استفاده از آینه کاری و گچبری در دکوراسیون داخلی می باشد .
از یادگارهای معماری اصفهانی می توان به گچ تراشی و گچ اشاره کرد که در بعضی از بناهای حوزه مرکزی ایران استفاده شده است که نمونه آن می‌توان به مسجد میدان ساوه ، مسجد جامع ساوه و کتیبه ایوان اصلی مشهد اردهال کاشان اشاره کرد .
و) آجر چینی و آمود های چوبی
در این دوره برای زیبایی بیشتر در نماسازی با آجر از آجر تیشه داری شده و آب ساب استفاده می‌شد البته این گونه آجرکاری نسبت به شیوه های پیشین جلوه زیادی داشت ولی از دوام آن کمک می کرد .
از تزیینات چوبی هم در درها به صورت کنده کاری و طراحی استفاده می‌شد و هم در پوشش داخلی سقف ها که با استفاده از انواع قاب بندی ها و پوشش های چوبی ستون ها با شکل های تازه به کار گرفته می شد .
مجموعه نقش جهان که میدان و بناهای پیرامون آن می باشد و مجموعه خیابان چهار باغ و بناهای کلاسیک ساخته شده در آن و پل های ساخته شده در دوره صفوی از مشهورترین مجموعه بناهای صفویه می باشد .